Psikologdan uyarı: Toksik ilişkiler fark edilmeden derinleşir

Nev Sağlık Grubu Klinik Psikoloji Bölümü’nden Psk. Helin Ezgi Deniz, toksik ilişkilerin çoğu zaman tekil bir tartışma ya da kötü bir günle karıştırıldığını belirterek, asıl sorunun güveni, özsaygıyı ve bireyin özerkliğini sistematik biçimde aşındıran bir ilişki döngüsü olduğuna dikkat çekti.

“Toksisite tek bir an değil, tekrar eden bir örüntü”

Deniz, “İlişkilerde ‘toksik’ dediğimiz şey tek bir tartışma ya da kötü bir gün değil; güveni, özsaygıyı ve özerkliği sistematik olarak aşındıran bir ilişki örüntüsüdür. Yani tekrar eden bir döngüden söz ediyoruz: Kişi kendini sürekli tetikte, suçlu, borçlu ya da ‘aklı karışık’ hissediyorsa, orada sağlıksız bir dinamik vardır” dedi.

Manipülasyonun her zaman bilinçli kötücül niyetle yapılmadığını vurgulayan Deniz, bunun çoğu zaman öğrenilmiş ilişki kalıplarından kaynaklandığını belirtti. Klinik pratiğinde en sık karşılaştığı yöntemleri sıralayan Deniz, “Manipülasyon en basit haliyle, karşımızdakinin algısını ve davranışını onun serbest iradesini baypas ederek yönlendirmeye çalışmaktır. Bunu yapan herkes ‘kötü niyetli’ olmak zorunda değildir; öğrenilmiş ilişki kalıpları da buna yol açabilir” ifadelerini kullandı.

“Manipülasyonun görünmeyen sinyalleri”

Psikolog Deniz, klinik ortamda en sık karşılaşılan manipülatif davranışları ise şu sözlerle aktardı: “Gaslighting (yaşadığınızı inkâr ettirip kendinizden şüphe ettirme), aşırı idealize edip hızla yakınlaşma/ilgi yağmuru (love bombing) ardından geri çekilme, sessizleştirme ve görmezden gelme (ceza olarak ‘sessiz muamele’), sürekli suçluluk aşılamak (bunu benim için yapardın, gerçekten sevseydin…) kuralları aniden değiştirmek ve hedefi kaydırmak (hep daha fazlasını istemek), kıskançlığı sevgi gibi paketleyerek kontrol etmek, finansal/dijital kısıtlama, utandırma–küçümseme, üstü kapalı tehditler ve DARVO.” Bu davranışların ortak sonucunun bireyin iç pusulasını kaybetmesi olduğunu belirten Deniz, manipülasyonun çoğu zaman bedensel ve duygusal sinyallerle kendini ele verdiğini söyledi.

“Ben manipüle ediliyor muyum?’ sorusunun cevabı çoğu zaman bedeninizde saklıdır” diyen Deniz, özürlerin anlamını yitirmesi, sürekli tetikte olma hali ve sosyal izolasyonu önemli uyarı işaretleri olarak tanımladı.

“Sağlıklı ilişkiyi ayıran çizgi: Onarım”

Sağlıklı ilişkilerde hataların kaçınılmaz olduğunu ancak asıl belirleyici unsurun onarım süreci olduğunu dile getiren Deniz, “Hata sonrası sorumluluk almak, empati kurmak ve telafi etmek gerekir. Onarımın kalıcı olarak kaybolduğu yerde toksisite artar” dedi. Araştırmaların ilişkileri en çok yıpratan dört temel örüntüye dikkat çektiğini belirten Deniz, aşağılayıcı dil, kronik eleştiri, savunmacılık ve duvar örmenin ilişkide güvenli zemini zedelediğini ifade etti. “Sevgi ile korku aynı odada uzun süre barınamaz” diyen Deniz, güç dengesizliği ve korku hissinin olduğu ilişkilerin ciddi risk barındırdığını vurguladı.

Çift terapisinin her toksik ilişkide uygun olmadığını belirten Deniz, sürecin ancak güvenliğin sağlandığı, her iki tarafın da sorumluluk almaya istekli olduğu durumlarda umut verici olabileceğini söyledi. Devam eden şiddet ve yoğun korku ortamlarında ise önceliğin güvenlik planlaması olması gerektiğinin altını çizdi. Toksik ilişkilerden uzaklaşmanın çoğu zaman duygusal olarak zorlayıcı olduğunu ifade eden Deniz, travma bağının bu süreci güçleştirdiğine dikkat çekti. “Bu ‘özlem dalgaları’ geçicidir” diyen Deniz, temas azaltma, destek ağı oluşturma ve dijital güvenliğin önemini vurguladı.

“Sağlıklı ilişki saygı ve güvenle mümkündür”

İlişkinin toksik olduğunu bildiği halde ayrılamayan kişilere de seslenen Deniz, sevginin tek başına kalmak için yeterli bir gerekçe olmadığını belirtti. “Sevgi, güvenlik ve saygı ile birlikte anlamlıdır” diyen Deniz, net sınırlar, ölçülebilir davranışlar ve takip edilebilir bir deneme sürecinin önemine dikkat çekti.

Açıklamasının sonunda Deniz şu ifadeleri kullandı: “Sağlıklı ilişki kusursuz değil, tamir edilebilirdir. Fikir ayrılığı vardır ama güç savaşı yoktur. Kendinizi uzun süredir gergin, küçülmüş ve yalnız hissediyorsanız, sezginiz sizin verinizdir. Adını koymak gücün ilk adımıdır. Sevdiğiniz için katlanmak zorunda değilsiniz, değerli olduğunuz için seçenekleriniz var.”